Gelir Vergisi Nedir? Nasıl Hesaplanır?

Gelir Vergisi Nedir?

Gelir vergisi, bir kişinin, şirketin veya kurumun belirli bir dönemde elde ettiği gelirin bir bölümünü devlete ödediği bir vergi türüdür. Gelir vergisi, ülkelerin vergi sistemlerinde önemli bir yere sahiptir ve genellikle devletlerin ana gelir kaynaklarından biridir. Türkiye'de Gelir Vergisi Kanununa göre, gelir vergisi mükellefi olanlar arasında gerçek kişiler (şahıslar), tüzel kişiler (şirketler) ve kurumlar yer almaktadır.

Gelir vergisi hukukta hak sahibi olan ve yetki izni olan kurumlaşmamış firmaların veya kişilerin gelirleri baz alınarak yansıyan vergi türüdür. Gelir, bir kurumsal kişinin bir takvim yılı içerisinde sahip olduğu kazanç tutarıdır. Gelir vergisi içerisinde giren gelir hareketler, “Gelir Vergisi Kanunu” ile kurumsallara belirtilmiştir. Buna göre ürün satışı, gayrimenkul getirisi, hisse senedi satış kazancı, kar payı geliri, mesleki faaliyetler sonucunda sahip olunan bütün gelirlerin tümü vergi kapsamı dahilinde gözükür.Gelir Vergisi hesaplama gelir tutarının (matrah), gelir vergisi oranıyla çarpılması sonucunda çıkan sonuçtur.

Gelir Türleri Nelerdir?

Gelirler, birçok farklı şekilde sınıflandırılabilir. Ancak, genel olarak gelirler üç kategoriye ayrılır:

1. İşletme Gelirleri: İşletme gelirleri, bir işletmenin normal faaliyetleri sonucu elde ettiği gelirlerdir. Bu gelirler, bir ürün veya hizmetin satışından, kira gelirlerinden, ticari faaliyetlerden ve diğer gelir kaynaklarından elde edilen gelirlerden oluşur. İşletme gelirleri, işletmenin büyüklüğüne ve faaliyetlerine göre değişebilir. Örnek olarak, bir perakende mağazası, ürünlerin satışından elde ettiği gelirleri işletme gelirleri olarak kaydedebilir.

2. Menkul ve Gayrimenkul Sermaye İratları: Menkul ve gayrimenkul sermaye iratları, yatırım araçlarından sağlanan gelirleri ifade eder. Menkul sermaye iratları, hisse senedi, tahvil, bono ve benzeri yatırım araçlarından elde edilen gelirleri kapsar. Gayrimenkul sermaye iratları ise kira, arazi geliri, bina geliri ve benzeri unsurlardan elde edilen gelirleri ifade eder. Örnek olarak, bir yatırımcı, bir şirketin hisse senetlerine yatırım yaparak, hisse senedi fiyatının yükselmesi durumunda kar elde edebilir. Aynı şekilde, bir yatırımcı, bir gayrimenkulden kira geliri elde edebilir.

3. Diğer Gelirler: Diğer gelirler, işletme gelirleri veya menkul ve gayrimenkul sermaye iratlarına girmeyen gelirleri ifade eder. Bu kategoride yer alan gelirler, faiz gelirleri, hediye kartlarından elde edilen gelirler, ücret dışı kazançlar ve benzeri gelirler olabilir. Örnek olarak, bir kişi, bir banka hesabında birikimleri için faiz geliri elde edebilir. Bir işveren, çalışanlarına sağlanan yan haklar, primler ve benzeri ödemelerden dolayı ücret dışı kazanç elde edebilir. Gelir Vergisine giren kazançlar aşağıdaki gibidir;

•  Ticari gelirler
•  Ücretler
•  Serbest meslek gelirleri
•  Gayrimenkul sermaye kazancı
•  Menkul sermaye kazancı
•  Diğer kazançlar

Gelir Vergisi Nasıl Hesaplanır?

Gelir vergisi hesaplama işlemi, elde edilen brüt gelirin belirli bir tutarının vergi dilimlerine göre hesaplanmasıyla gerçekleştirilir. Türkiye'de, brüt gelirin bir kısmı vergi matrahına dahil edilir ve matrah üzerinden hesaplama yapılır. Vergi dilimleri ise yıllık gelir miktarına göre belirlenir. Yıllık gelir arttıkça, ödenmesi gereken vergi de artar. Gelir Vergisi hesaplama, gelir tutarının (matrah), gelir vergisi oranıyla çarpılması sonucunda çıkan sonuçtur. Fakat gelir tutarı yükseldikçe doğru orantılı olarak vergi oranı artış gösterir. Hangi matrah tutarının hangi oranda vergilendirileceği, Maliye Bakanlığı tarafından her yıl mükelleflere sunulur. Brüt ücretten, sigorta prim kesintisi, işçi payı, işsizlik sigortası işçi payı çıkarıldıktan sonra vergi matrahının en kök hali bulunur. Bu matraha eş gelen oran doğrultusunda vergi hesaplanır. Varsa indirim ve istisnalar da vergi hesabında dikkate dikkate alınması gereken unsurlar içinde yer alır.

Gelir Vergisi Neye Göre Hesaplanır?

Yıllık gelir dilimlerine göre belirlenen oranlar, vergi dilimleri olarak adlandırılır. Türkiye'de gelir vergisi oranları, 2023 yılı için belirlenen oranlarla şu şekildedir:

● Yıllık geliri 70.000 TL'ye kadar olan kişiler, gelirlerinin %15'ini vergi olarak öderler.

● Yıllık geliri 150.000 TL olan kişiler, gelirlerinin 70.000 TL'lik kısmı için 10.000 TL, fazlası için %20 oranında vergi öderler.

● Yıllık geliri 370.000 TL olan kişiler, gelirlerinin 150.000 TL'lik kısmı için 26.500 TL, fazlası için %27 oranında vergi öderler.

● Yıllık geliri 1.900.000 TL olan kişiler, gelirlerinin 370.000 TL'lik kısmı için 89.500 TL, 550.000 TL’si 134.500 TL ve fazlası için %35 oranında vergi öderler.

● Yıllık geliri 1.900.000 TL'nin üzerinde olan kişiler,  %40 oranında vergi öderler.

Gelir vergisi, gelirin yüzdesi olarak hesaplandığı için, gelir arttıkça ödenecek vergi oranı da artar. Bu nedenle, yüksek gelir düzeyine sahip olan kişiler, daha yüksek oranda gelir vergisi öderler.

Gelir Vergisi Hesaplama Örneği

Gelir vergisi, elde edilen brüt gelir üzerinden hesaplanır. Vergi matrahı ise brüt gelirden belirli giderlerin ve istisnaların düşüldüğü miktarı ifade eder. Gelir vergisi, vergi matrahı üzerinden belirlenen orana göre hesaplanır.

Gelir vergisi, ülkeden ülkeye ve yıldan yıla farklılık gösterir. Türkiye'de gelir vergisi oranları, yıllık gelir dilimlerine göre belirlenir. 2023 yılı itibarıyla 70.000 TL’ye kadar olan gelir diliminde ödenecek olan vergi tutarı %15, 150.000 TL’de %50, 370.000 TL’lik bir gelirde %27, 1.900.000 TL’ de %35 ve %40 olarak değişmektedir.

Gelir vergisi hesaplama işlemi, elde edilen brüt gelirin vergi matrahı üzerinden hesaplanmasıyla başlar. Daha sonra, vergi matrahı yıllık gelir dilimlerine göre belirlenen orana göre hesaplanır. Bu hesaplama sonucunda, kişinin ödemesi gereken gelir vergisi belirlenir.

Gelir vergisi hesaplama işlemleri, gelir düzeyine ve vergi mevzuatına göre değişebilir. Bu nedenle, işletme sahipleri, yatırımcılar ve diğer gelir elde eden kişiler, gelir vergisi hesaplama işlemlerini doğru bir şekilde yaparak vergi yükümlülüklerini yerine getirmelidirler.

Kimler Gelir Vergisi Ödemek Zorundadır?

Yukarıda yazılan şartları sağlayan kişiler ve kurumlar gelir vergisi mükellefi konumunda olur. Kişinin ikametgahının Türkiye'de bulunup bulunmayışı tam ve dar mükellef olmasını belirler. Türkiye'de ikamet eden kişiler ve kurumlar tam mükellef grubunda bulunurken, ülkemizde kalıcı olmayanlar yalnızca Türkiye'de kazandığı gelirler doğrultusunda vergi vermek zorundadır.

Tam mükellef olan kurumsallar;

•  İkametgahı Türkiye’de yer alanlar,
•  Bir takvim yılı içinde Türkiye'de altı aydan fazla ikamet edenler,
•  Bu mükelleflerin Türkiye içinde ve dışında kazandıkları ve iratların bütünü doğrultusunda vergi mükellefi olurlar.

Dar mükellef olan kurumsallar;

• Türkiye’de yerleşmiş olmayan gerçek kişiler dar mükellef sayılır ve sadece Türkiye'de elde ettikleri kazanç ve iratlar üzerinden vergilendirilirler.

Serbest Meslek Sahipleri Gelir Vergisi Öder mi?

Serbest meslek sahiplerinin gelir vergisi ödeme yükümlülüğü yasalarla belirlenmiştir. Türkiye'de, Gelir Vergisi Kanununa göre, serbest meslek sahipleri de gerçek kişi mükellefler arasında yer almaktadır.

Serbest meslek sahipleri, kendi mesleklerini serbest bir şekilde yürütmekte olan işletme ya da şirkete bağlı olmayan ve kendi hesaplarına çalışan kişilerdir. Bu kapsamda, doktorlar, avukatlar, mühendisler, müzik öğretmenleri, fotoğrafçılar, yazarlar ve benzeri meslek grupları, serbest meslek sahibi olarak kabul edilir ve elde ettikleri gelirler üzerinden gelir vergisi ödemekle yükümlüdürler.

Serbest meslek sahiplerinin ödeyecekleri gelir vergisi, elde ettikleri brüt gelirin vergi matrahı üzerinden hesaplanır. Vergi matrahı, elde edilen brüt gelirden belirli giderlerin ve istisnaların düşüldüğü miktarı ifade eder. Vergi matrahının hesaplanmasında, serbest meslek sahipleri, işyerlerinin kira giderleri, personel maaşları, vergi borcu, amortisman, sigorta primleri, meslek odası aidatları, işletme maliyetleri ve benzeri giderleri düşebilirler.

Serbest meslek sahiplerinin elde ettikleri brüt gelirin vergi matrahı üzerinden hesaplanan gelir vergisi oranı, ülkeden ülkeye ve yıldan yıla farklılık gösterir. Türkiye'de gelir vergisi oranları, yıllık gelir dilimlerine göre belirlenir. Gelir arttıkça ödenecek vergi oranı da artar.

Gelir Beyannamesi Ne Zaman Verilir?

Yıllık gelir vergisi beyannamesi, gerçek ya da basit usulde tespiti elde edilen gelirin vergilendirmesi için düzenlenen beyannamedir. Gelir vergisi beyannamesi, bir sonraki yılın Mart ayının sonuna kadar verilmelidir. Basit usulde kazanç sağlayan mükellefler için ise, Şubat ayının 25. gününün akşamına kadar verilmelidir.

Gelir Vergisi Ne Zaman Ödenir?

Gelir Vergisi, iki taksit halinde ödenmektedir. Ancak ödenecek gelir vergisi, basit usule tabii değil ise, gelir vergisinin ilk taksit ödemesi bir sonraki yılın Mart ayı sonuna kadar, ikinci taksidi ise Temmuz ayının sonuna kadar gerçekleştirilmelidir.

Ödenmesi gereken gelir vergisi, basit usulde tespiti yapılmış ticari kazançlardan oluşuyorsa; bu kazançlara ait gelir vergisinin ilk taksidi müteakip yılın Şubat ayının sonuna kadar, ikinci taksit ödemesi ise Haziran ayının sonuna kadar yapılmalıdır.

İlgili içerik: Basit Usulde Vergilendirme Nedir? Avantajları ve Şartları Nedir ?

Gelir Vergisi Nereye Ödenir?

Gelir vergisi, vergi mükelleflerinin ikametgahlarının bulunduğu vergi daireleri üzerinden, işletmelerinin bulunduğu vergi dairelerinden veya anlaşmalı bankalar aracılığıyla Gelir İdaresi Başkanlığı'na ödenmektedir. Dileyen mükellefler, gelir vergisi ödemelerini internet bankacılığı üzerinden de gerçekleştirebilirler.

2023 Yılı Gelir Vergisi Dilimleri    

● 70.000 TL kadar %15,

● 150.000 TL’nin 70.000 TL’si için 10.500 TL, fazlası olması halinde %20,

● 550.000 TL’nin 150.000 TL’si için 26.500 TL, fazlası olması halide %27,

● 1.900.000 TL’nin 550.000 TL’si için 134.500, fazlası olması halinde %35,

● 1.900.000 TL’den fazlasının 1.900.000 TL’si için 607.000 TL, fazlası olması halinde %40

İşletmenize ait tüm gelir-giderleriniz tek ekranda!

KolayBi Ön Muhasebe Programının gelir gider takibi özelliği ile işletmenize giren ve çıkan tüm parayı tek ekrandan kolayca yönetebilir ve bütün finansal operasyonlarınızı oraganize edebilirsiniz. Kullanıcı dostu basit ön muhasebe programı KolayBi'nin işletmenize sağlayacağı avantajlardan faydalanmak için şimdi ücretsiz şekilde 7 gün boyunca kullanabilir, dilediğiniz her yerden finansal operasyonlarınza yön verebilirsiniz.